Terug naar overzicht
Stijn Fens
, eindredacteur van het KRO-tv-programma Soeterbeeck_, schrijft in zijn webblog het volgende.
John Allen
Het inmiddels al beruchte document van het Vaticaan over condoomgebruik zou al klaar zijn. Dat bericht John Allen op de website van The National Catholic Reporter_. Het document zou zeggen dat als een van de partners in een huwelijk met HIV besmet is die inderdaad een condoom mag gebruiken om besmetting van de partner te voorkomen. Een ander zou geen breuk betekenen met _Humanae Vitae_, de beroemde encycliek uit 1968 over geboortebeperking. Het gebruiken van het condoom zou hier geen contraceptie zijn maar gezondheidspreventie.
Congregatie voor de Geloofsleer
Het document is voorbereid door de _Pontificale Raad voor Werkers in de Gezondheidszorg_, zeg maar het Vaticaanse ministerie voor Volksgezondheid, dat geleid wordt door de inmiddels ook in Nederland bekende Mexicaanse kardinaal Lozano Barragán. De adviseurs van zijn ministerie hebben inmiddels hun instemming aan het schrijven gegeven. Nu gaat eerst nog de Congregatie voor de Geloofsleer zich erover buigen en dan gaat het naar de paus. Die kan alles nog tegenhouden.
Kardinaal Martini
Het nieuws van Allen komt na een tumultueuze week in Rome. Het begon allemaal met kardinaal Carlo Maria Martini, de oud-aartsbisschop van Milaan, die op 20 april in het linkse Italiaanse weekblad _L’Espresso zei dat condoomgebruik geoorloofd is in een huwelijk waarin een van de partners geïnfecteerd is met het HIV-virus. Het gebruiken van een condoom zou een minder grote zonde zijn dan het doorgeven van het virus. Dat zou immers gelijk staan aan moord. Of een poging daartoe.
Andere kardinalen
Martini schaarde zich met zijn opmerkingen in een lange rij bisschoppen, kardinalen en honderden miljoenen andere gewone mensen die dit ook vinden. Vaak al jaren lang. Ik noem kardinaal Barragán zelf (op persoonlijke titel), kardinaal Godfried Danneels, kardinaal George Cottier (hoftheoloog onder Johannes Paulus II), kardinaal Cormac Murphy O’Connor (aartsbisschop Westminster), Kevin Dowling (bisschop van Rustenburg in Zuid-Afrika), bisschop Muskens en ja, het zal sommigen verbazen, ook kardinaal Simonis. Toch maakte de opmerkingen van Martini veel los. Zeker in Nederland, waar de combinatie condooms en katholieke kerk bij sommige journalisten een ongekende opwinding veroorzaakt. Die opwinding werd nog groter toen Barragan maandag in de Italiaanse krant _La Repubblica gewag maakte van een studie naar het onderwerp. In opdracht van de paus nog wel.
Pragmatisme
De hele geschiedenis laat een aantal interessante ontwikkelingen zien. Allereerst het feit dat die studie überhaupt wordt verricht. Nog maar eens een bewijs van het pragmatisme van paus Benedictus_XVI. Er is een probleem in de wereld, laten we dat onderzoeken, om zo beter te weten hoe de leer moet worden toegepast. Anders gezegd: een confrontatie aangaan met iets om de eigen waarheid beter te kunnen formuleren. Dat had dus ook kunnen betekenen dat de kerk condoomgebruik in alle gevallen bleef afwijzen.
Onenigheid
Verder is nog maar eens duidelijk geworden dat men in het Vaticaan over deze kwestie verdeeld is. Barragán is dus voor condoomgebruik onder strikte voorwaarden. Zijn collega van de Pauselijke Raad voor de Familie, de Colombiaanse kardinaal López-Trujillo blijft onder alle omstandigheden tegen. Hij is trouwens niet of nauwelijks in staat het woord condoom over de lippen te krijgen en spreekt liever over ‘die middelen’. Nou, die middelen deugen volgens hem niet. In het najaar van 2003 zei hij voor de BBC dat condooms lekken en dus niet beschermen tegen de overdracht van het HIV virus. Verder zouden condooms losbandigheid aanmoedigen. En dat zou de belangrijkste oorzaak van de pandemie zijn. Een medewerker van Barragan verklaarde tegenover Allen dat met het nieuwe document ‘Lopez dus een beetje aan de verliezende hand is’.
De kleinste zonde
Als het document inderdaad zou stellen dat het condoom een minder grote zonde is, dan betekent dat in feit een bevestiging van wat door het merendeel van de katholieke theologen nu al wordt gedacht. Maar er schuilt nog een addertje onder het gras. En gaat u er maar even voor zitten, want wat nu volgt is een indrukwekkend staaltje van Romeinse condomologie.
Kleine revolutie
Als het Vaticaanse document het niet alleen bij het verhaal rond de kleinste zonde houdt en verder gaat door te stellen dat binnen het huwelijk condoomgebruik geen contraceptie hoeft te betekenen, maar ook een daad van gezondheidspreventie kan zijn, dan zou het een belangrijke ontwikkeling zijn in het denken van de kerk over seksualiteit. Het zou betekenen dat niet het condoomgebruik op zich zondig is, maar de bedoeling die je ermee hebt. ‘Als het doel het redden van levens is, dan hebben we het niet meer over geboortebeperking’, zegt Brian Johnsyone, een bekende moraaltheoloog in _The National Catholic Reporter_. Het zou voor de katholieke kerk de deur openen naar een minder fysieke opvatting van seksualiteit. Niet de daad telt, maar wat je ermee wil bereiken. Hoe dan ook, ook in deze redenering blijven de losbandigen de klos. Een klein lichtpuntje voor López Trujillo.
Bio-ethisch mijnenveld
Kardinaal Martini spreekt niet alleen over condooms in _L’Espresso_, maar over nog veel meer. Eigenlijk maakt hij een langzame wandeling door het bio-ethische mijnenveld van de katholieke Kerk. Op veel punten neemt hij afstand van de officiële standpunten van de katholieke Kerk. Zo vraagt hij de kerk af te zien ‘van het afwijzen van elke vorm van kunstmatige bevruchting, die voor een pijnlijke kloof heeft gezorgd tussen de praktijk die door de meeste mensen wordt goedgekeurd en bij wet is geregeld, en de houding – of althans de theoretische houding- van veel gelovigen…’.
Ruime geest
Verder blijkt
kardinaal Martini
, de oud-aartsbisschop van Milaan en nooit beëdigd leider van de linkervleugel in het kardinalencollege, niet afwijzend te staan tegenover:
-IVF met behulp van een eicel of zaadcel die niet afkomstig is van een van de beoogde ouders;
-het aanbrengen in de baarmoeder van een vrouw van een bij IVF overgebleven embryo. Dit mag van Martini ook een alleenstaande vrouw zijn;
-het adopteren van kinderen door alleenstaanden.
Over euthanasie zegt Maritini: ‘Dat kunnen we nooit goedkeuren’. Maar voegt eraan toe nooit mensen te veroordelen die ‘zo’n daad verrichten op verzoek van iemand die extreem lijdt en dat doen vanuit uit een oprecht gevoel van naastenliefde’.
Ook abortus wijst hij af, maar zegt ook: ‘Ik hou vol dat je een ieder moet respecteren die, misschien na lang nadenken en veel pijn, haar eigen geweten volgt, ook al besluit ze iets te doen wat ik niet goed kan keuren’.
Paus wordt uitgedaagd
Het blijft opmerkelijk dat iemand met de reputatie van Martini (geleerd, mild, alom gerespecteerd) op zo’n manier in het openbaar spreekt over de pijnlijkste vragen waarmee de kerk geconfronteerd wordt. In feite tart hij het leergezag en zegt tegen Benedictus XVI: ‘Zou u toch niet vijf centimeter naar links kunnen opschuiven, Heilige Vader?’
Martini door paus aanbevolen
De Italiaanse vaticanist Sandro Magister herinnert in zijn weblog aan wat de paus nog maar drie weken geleden zei tegen een grote groep jongeren op het Sint-Pietersplein: ‘Ik kan jullie van harte de vele prachtige boeken van kardinaal Martini aanbevelen, een ware meester in de lectio divina. Ze helpen ons de levende wereld van de heilige schrift binnen te treden’.
Nog geen twee weken later antwoordt Martini met een interview waarin deze paus voor het eerst in zijn pontificaat door een vooraanstaand lid van zijn kerk wordt uitgedaagd.
Tot zover
Stijn Fens
op zijn webblog op Katholiek Nederland.
Zie voor meer informatie:
‘Stop onzindiscussie over condooms’