Terug naar overzicht

'Homohuwelijk voor ambtenaar plicht'

Castermans erkent dat het dilemma van de gewetensbezwaarde huwelijksambtenaren lastig is, omdat belangen met elkaar botsen.

‘Als een gemeente burgers in de gelegenheid stelt de huwelijksambtenaar aan te wijzen, dan is het kwetsend voor betrokkenen dat deze ambtenaar weigert een huwelijk tussen homoseksuelen te sluiten. Maar als een gewetensbezwaarde ambtenaar gehouden is een huwelijk tussen homoseksuele partners te sluiten, zal deze zich geraakt weten in de uitoefening van zijn geloof’.

Strenger op toezien

Mensen mogen niet worden uitgesloten van een functie, ook niet van een overheidsfunctie, op basis van ‘irrelevante kenmerken’, zegt Castermans. ‘Alleen eigenschappen die echt tellen voor de vervulling van een betrekking worden beoordeeld’. Maar daar zit juist het punt. De functie van overheidsdienaar brengt mee, dat ze de plicht hebben geen onderscheid te maken tussen mensen, meent Castermans. Gemeenten kunnen daar strenger op toezien – ook als het gaat om ambtenaren van de burgerlijke stand met gewetensbezwaren tegen het sluiten van huwelijken met paren van gelijk geslacht.

Gemeenten mogen nu zelf regelingen treffen voor gewetensbezwaarde ambtenaren, mits er voldoende ambtenaren bereid zijn een ‘homohuwelijk’ te voltrekken. Dit is volgens Castermans geen probleem. Maar in gemeenten die stellen zelf een ambtenaar laten kiezen – door bijvoorbeeld een video van alle ambtenaren af te draaien – is een gewetensbezwaarde ambtenaar wél een probleem, vindt Castermans.

Dantumadeel

De opmerkingen van Castermans zijn hoogst actueel omdat deze kwestie speelt tijdens de formatie van het kabinet van CDA, ChristenUnie en PvdA én in de gemeente Dantumadeel.

Het College van die gemeente wilde enkel nog ambtenaren van de burgerlijke stand aannemen die alle huwelijken willen sluiten, maar de fractie van de ChristenUnie verzet zich daar tegen. Zij vinden die regeling in strijd met de Algemene Wet Gelijke Behandeling en beroepen zich daarvoor op een oordeel van de Commissie Gelijke Behandeling in een vergelijkbare zaak.

Nieuwe koers

Maar door de uitspraken van Castermans is het lang niet zeker dat de commissie dat oordeel ook nu nog in alle gevallen staande zal houden. Letterlijk zei hij daarover dat er ‘ruimte voor een nieuwe koers’ moet zijn als het gaat om de positie van ambtenaren van de burgerlijke stand met gewetensbezwaren tegen het sluiten van een huwelijk van paren van gelijk geslacht.

Het enkele feit

Castermans ging in zijn lezing ook impliciet in op de kwestie rond de Amsterdamse school De Passie, die docenten weert die een homoseksuele relatie hebben.

Zonder dit concrete geval te noemen – de kwestie zal immers door het COC ter beoordeling aan zijn commissie voorgelegd gaan worden – herinnerde Castermans er uitdrukkelijk aan dat Ien Dales, als minister van Binnenlandse Zaken, bij de behandeling van de Algemene Wet Gelijke Behandeling in het parlement al onderstreept heeft dat ook in het bijzonder onderwijs niet gediscrimineerd mag worden op het ‘enkele feit’ dat iemand homoseksueel is en dat het hebben van een homoseksuele relatie daaronder gerekend moet worden. Een eerdere uitspraak van de commissie in een soortgelijk geval bevestigt dit overigens ook.

Handen schudden

Castermans ging verder ook in op de kwestie van een islamitische docente die om godsdienstige redenen weigerde mannen de hand te schudden. In dat geval ‘winnen’ de religieuze bezwaren het wel, wanneer de werknemer zich bereid toont mannen en vrouwen op een respectvolle wijze te begroeten. ‘Gevoeligheden bij het begroeten kunnen bovendien worden verzacht door de juiste woorden, met de juiste intonatie en gebaren’.

Bestaansrecht

Castermans herinnerde er aan dat het oordeel van zijn commissie in deze kwestie tijdens de campagne van de Kamerverkiezingen van vorig jaar door een aantal politici is aangegrepen om het bestaansrecht van de Commissie Gelijke Behandeling – ja meer nog, van de Algemene Wet Gelijke Behandeling – ter discussie te stellen. De vrijheid van meningsuiting of het volgen van heersende waarden, normen en gebruiken die de Nederlandse ‘identiteit’ vormen, zouden van meer gewicht zijn dan het principe van non-discriminatie en de ruimte die we elkaar dienen te geven om onze ‘diversiteit’ te mogen uiten.

Pim Fortuyn heeft daarom ook gezegd dat hij zelfs artikel 1 van de Grondwet zou afschaffen als dat artikel de vrijheid van meningsuiting zou inperken. Omdat hij de meningsvrijheid het hoogste grondrecht en onmisbaar voor een democratische samenleving vond.

En dat laatste werd nog deze week herhaald door minister Nicolaï in een toespraak over de vrijheid van meningsuiting. Pikant omdat Nicolaï als minister over de grondrechten gaat én omdat het officiële standpunt van het kabinet is dat er geen hiëarchie in grondrechten is.

Adempauze

Castermans pleitte bij deze vragen over ‘botsende grondrechten’ voor een beheerste ‘adempauze’ om tot een goede afweging te komen.

En ook dat is van actueel belang, want de evaluatie van de Algemene Wet Gelijke Behandeling, en daarmee van het werk van zijn commissie, staat de komende tijd op de politieke agenda en zal één van de kwesties zijn waar het nieuwe kabinet een standpunt over zal moeten innemen.

Oproep

Castermans sloot zijn lezing af met een oproep. In dit Europese Jaar voor Gelijke Kansen is er behoefte aan beleid dat gericht is op sociale binding en het bestrijden van discriminatie. Dat vraagt alertheid van burgers, het gebruikmaken van wetten die de normstellend zijn, maar bovenal een overheid die het goede voorbeeld geeft en daarmee samenbindend leiderschap toont.

Saba Rawi

De Burgemeester Daleslezing – genoemd naar oud-burgemeester Ien Dales van Nijmegen – wordt sinds 1998 jaarlijks, op de laatste vrijdag van januari, in het stadhuis van Nijmegen gehouden. Thema is de waarde en werking van artikel 1 van de Grondwet.

Tijdens de bijeenkomst wordt ook de jaarlijkse Burgemeester Dales Prijs uitgereikt, die is ingesteld door COC Nijmegen.

Die prijs ging dit jaar naar Saba Rawi, de Iraanse asielzoeker die als woordvoerder van de PGLO (Persian Gay & Lesbian Organisation, nu: Iranian Queer Organisation IRQO) heeft bijgedragen aan de speciale status voor toelating die Iraanse asielzoekers eind vorig jaar van minister Verdonk kregen.

Peter van Loon, voorzitter van COC Nijmegen, dankte in zijn toespraak bij de uitreiking van de prijs een aantal mensen die Saba Rawi geheel belangeloos hebben geholpen, ja zelfs in hun huis hebben opgenomen, tijdens de vijf jaren dat hij een definitieve uitspraak over zijn asielaanvraag heeft moeten afwachten. Daarmee hebben deze mensen op essentiële wijze bijgedragen aan de rol die Saba Rawi heeft kunnen spelen in de lobby van het COC om voor de hele groep van Iraanse homoseksuele asielzoekers veiligheid te vinden in Nederland.

Lees hier de volledige Burgemeester Dales Lezing Behoud van identiteit van Alex-Geert Castermans, voorzitter Commissie Gelijke Behandeling.

En zie voor meer informatie:

Burgemeester Dalesprijs voor Saba Rawi

Dales Lezing 2007 door voorzitter CGB