Terug naar overzicht
Partnerregistratie van lesbische, homo- of biseksuele werknemers van Duitse Rooms-Katholieke instellingen zal niet meer automatisch tot ontslag leiden. Dat is het gevolg van het besluit van de Duitse Bisschoppenconferentie om het kerkelijk arbeidsrecht te hervormen. De nieuwe regeling geldt ook voor heteroseksuele werknemers die gescheiden en hertrouwd zijn. De Duitse LHBT-beweging spreekt van een ‘belangrijke eerste stap in de goede richting’.
Grote werkgever met eigen arbeidsrecht
Na de staat is de Rooms-Katholieke kerk de grootste werkgever in Duitsland. Er werken meer dan miljoen mensen in Duitse Rooms-Katholieke instellingen, zoals ziekenhuizen, scholen, kinderdagverblijven en andere sociale instellingen. Ondanks het feit dat deze instellingen vrijwel volledig uit belastinggeld gefinancierd worden, geldt voor de werknemers in deze instellingen het reguliere arbeidsrecht niet, maar een door de Duitse bisschoppen vastgesteld kerkelijk arbeidsrecht. Medezeggenschap van werknemers is daarin slechts beperkt mogelijk, staken is niet toegestaan en ook de Duitse non-discriminatiewetgeving geldt niet voor de werknemers van Rooms-Katholieke instellingen.
In de afgelopen jaren zijn tal van rechtszaken gevoerd waarin duidelijk is geworden dat het kerkelijk arbeidsrecht steeds meer op gespannen voet staat met het algemeen geldende arbeidsrecht en aan hervorming toe is. Geruchtmakend was het ontslag van een lesbische poetsvrouw in een katholiek kinderdagverblijf in Oberhausen die de relatie met haar partner had laten registreren.
Hervorming
Afgelopen dinsdag heeft de Duitse Bisschoppenconferentie daarom besloten tot een hervorming van het kerkelijk arbeidsrecht. Aangepast aan veranderingen in de ‘rechtspraak, wetgeving en de samenleving’ schrijven de bisschoppen in een persverklaring. Daarmee is de hervorming overigens nog niet automatisch geldig in alle bisdommen, want daarvoor moeten de 27 (aarts)bisschoppen ieder afzonderlijk in hun (aarts)bisdom het kerkelijk arbeidsrecht aanpassen. Een aantal bisschoppen heeft al laten weten bezwaren te hebben tegen de hervorming.
De hervorming betekent dat gescheiden en hertrouwde heteroseksuele werknemers en werknemers die een Lebenspartnerschaft (de Duitse partnerschapsregistratie voor paren van gelijk geslacht) gesloten hebben niet meer automatisch ontslagen worden. Met deze hervorming hebben de bisschoppen daarom tevens besloten om de bisschoppelijke Erklärung zur Unvereinbarkeit von Lebenspartnern nach dem Lebenspartnerschaftsgesetz van 24 juni 2002 in te trekken.
Ontslag zal slechts als ‘uiterste middel’ worden toegepast, maar in de regel zal er voor ‘mildere maatregelen’ gekozen worden om ‘loyaliteitsvragen’ op te lossen. Strenge ontslagregels met het oog op de kerkleer over huwelijk en seksualiteit zullen wel voluit blijven gelden voor pastoraal medewerkers en stafmedewerkers van de bisschoppen. Verder zullen vakbonden meer inspraak gaan krijgen en de medezeggenschap van werknemers wordt uitgebreid. Maar staken blijft verboden.
Zwaarwegende gevallen
Kardinaal Rainer Maria Woelki – aartsbisschop van Keulen en voorzitter van de werkgroep die de hervormingen heeft voorbereid – maakte bij de presentatie van het nieuwe kerkelijk arbeidsrecht duidelijk dat de hervormingen niet enkel een gevolg zijn van ontwikkelingen in de rechtspraak over het kerkelijk arbeidsrecht. Ook ontwikkelingen in de kerkelijke praktijk liggen volgens de kardinaal aan de hervorming ten grondslag. Met name het feit dat veel katholieken tegenwoordig anders denken over zogenaamde ‘inbreuken op de loyaliteit aan kerkleer’ heeft daarbij een rol gespeeld.
De kardinaal benadrukt dat de hervormingen niet betekenen dat de Duitse bisschoppen afstand nemen van de kerkelijke leer over de onverbrekelijkheid van het huwelijk. “Het gaat erom dat arbeidsrechtelijke gevolgen voor hertrouwden en werknemers met een partnerregistratie zich voortaan zullen beperken tot de zwaarwegende gevallen”, stelt Woelki. Die werknemers zullen niet meer automatisch ontslagen worden, maar zullen per geval beoordeeld worden. Bepalend is dan de mate van inbreuk op de voor de functie noodzakelijke ‘loyaliteit aan de kerkleer’, de ‘geloofwaardigheid van de kerk’ en de eventuele ‘grote ergernis in de dienstverlening aan de kerkelijke gemeenschap of onder de collega-werknemers’.
Je zou kunnen zeggen dat de nieuwe regeling betekent dat werknemers niet meer vanwege ‘het enkele feit’ dat ze hertrouwd zijn of een partnerschapsregistratie zijn aangegaan automatisch ontslagen worden, maar dat per geval ‘bijkomende omstandigheden’ in de beoordeling betrokken worden.
Eerste stap
De Lesben- und Schwulenverband Deutschland (LSVD) heeft de hervorming begroet als een eerste stap in de goede richting, omdat werknemers van kerkelijke instellingen hun (wettelijke) relaties niet langer verborgen hoeven te houden om automatisch ontslag te voorkomen. “Het is bemoedigend te zien dat de dialoog die de laatste tijd gevoerd is tot nieuwe inzichten geleid hebben”, zegt LSVD-woordvoerder Manfred Bruns. “Dat is echter ook grotendeels het gevolg van de toenemende maatschappelijke kritiek op het ontslagbeleid van de Rooms-Katholieke kerk en de vraagtekens die er daardoor steeds meer gesteld worden bij de financiering uit belastingen van kerkelijke instellingen.” De LSVD is benieuwd te zien hoe de nieuwe regeling in de praktijk gaat uitpakken. De LSVD is overigens van oordeel dat alle werknemers – ook die van kerkelijke instellingen – recht hebben op een vrij privéleven, gelijkberechtigd en zonder angst dat dit tot ontslag zal leiden. “De Rooms-Katholieke kerk mag zich als werkgever niet onttrekken aan de voor alle werknemers geldende anti-discriminatiewetgeving en moet paren van gelijk geslacht erkennen”, zegt Bruns.
Het Sozialverband Caritas heeft de hervormingen begroet. Ze tonen volgens Caritas-voorzitter Peter Neher aan dat ‘hoe intensief de Rooms-Katholieke kerk het werkelijke leven van vele werknemers een rol heeft laten spelen’ in het nieuwe kerkelijk arbeidsrecht.
Sie zeige, “wie intensiv sich die Katholische Kirche mit der Lebenswirklichkeit vieler Mitarbeiter auseinandergesetzt hat”, sagte Caritas-Präsident Peter Neher.
Vakbonden hebben al laten weten dat ze de hervormingen niet ver genoeg vinden gaan. Vooral het feit dat de werknemers van kerkelijke instellingen nog altijd niet zullen mogen staken, wekt ergernis. Vakbondsleiders hebben laten weten voor een verdere hervorming van het kerkelijk arbeidsrecht naar het Duitse Grondwettelijk Hof of zelfs naar het Europese Hof voor de Rechten van de Mens te zullen stappen.
[Bron: COC NL, LSVD, Kath.net – Foto Middenschip Dom van Keulen: CC-Thomas Robbin]
Het COC vecht voor LHBT-rechten. Vecht mee!