Terug naar overzicht
COC Nederland plaatst op vrijdag 7 oktober nog vijf Stolpersteine. Het gaat om gedenkstenen voor slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog die, behalve Joods of verzetsstrijder, ook lesbisch of homoseksueel waren. Op 3 augustus plaatste het COC de eerste vier stenen.
De stenen worden geplaatst aan de vooravond van het 75-jarig bestaan van COC Nederland. Het COC werd in 1946 opgericht door dappere mensen als Jaap van Leeuwen en Niek Engelschman (beter bekend onder zijn alias Bob Angelo), die zich tijdens de oorlog tegen de vijand hadden verzet. Na vijf jaar van onderdrukking richtten ze het COC op, om zich ook te ontdoen van de onderdrukking door hun omgeving en zo eindelijk écht vrij te zijn.
Van Leeuwen en Engelschman overleefden de oorlog. Dat gold niet voor de meeste mensen voor wie het COC in totaal 9 Stolpersteine plaatst.
Zo werd Salomon Lam op 13 november 1942 in Auschwitz vermoord. Lam was in augustus 1942 door de zedenpolitie gearresteerd, net als Samuel Hoepelman en Isaäc Walvisch voor wie het COC ook een steen plaatst. Lam werd er van verdacht ‘Arische’ mannen te hebben verleid. De bezetter oordeelde op basis hiervan dat deze Jood een gevaarlijke homoseksueel was en een schadelijk element dat definitief uit de maatschappij moest worden verbannen. Lam zou ook communist zijn geweest.
Isaäc Walvisch werd op 14 september 1942 in Auschwitz vermoord. Hij was koopman en Joods, en woonde tot zijn arrestatie samen met twee gezinnen in de Amsterdamse Rivierenbuurt. Net als Salomon Lam werd hij in augustus 1942 opgepakt door de zedenpolitie op ‘verdenking’ van homoseksualiteit. Hij werd op 10 september naar Westerbork gestuurd en de volgende dag naar Auschwitz, waar hij vergast werd.
Isaäc Metzelaar werd op 6 juli 1942 door de zedenpolitie gearresteerd vanwege verboden homoseksueel gedrag. Hij was toen 68 jaar oud. Metzelaar was ook Joods en maakte deel uit van een van de eerste transporten van Amsterdam naar Westerbork. Daar behoorde hij tot de gevangenen die al op 24 juli naar Auschwitz werden gedeporteerd, waar hij op 19 augustus 1942 werd vermoord.
Het COC plaatst ook een Stolperstein voor de homoseksuele verzetsman Sjoerd Bakker. Bakker was een succesvol kleermaker en kostuumontwerper. Hij maakte de politie-uniformen die nodig waren voor de aanslag op het Amsterdamse Bevolkingsregister in 1943. Ook verleende Bakker hulp aan (Joodse) onderduikers. Hij werd gearresteerd voor de aanslag op het Bevolkingsregister. Op 1 juli 1943 werd hij gefusilleerd in de duinen bij Overveen en in een massagraf begraven.
Tenslotte plaatst het COC een steen voor de lesbische verzetsvrouw Frieda Belinfante. Frieda was celliste en dirigent. Tijdens de oorlog sloot ze zich aan bij de verzetsgroep van Gerrit van der Veen en Willem Arondéus. Daar helpt ze met het vervalsen van persoonsbewijzen. Ze werkt mee aan de voorbereiding voor de aanslag op het Bevolkingsregister. De meeste plegers van die aanslag worden opgepakt en vermoord, maar Belinfante weet te ontkomen. Ze gaat enige tijd onherkenbaar als man door het leven. Later duikt ze onder en uiteindelijk vlucht ze naar Zwitserland. Stolpersteine kunnen ook worden aangevraagd voor personen die door de bezetter werden gedwongen te vluchten.
Op 3 augustus plaatste het COC al Stolpersteine voor de homoseksuele verzetsstrijder Karel Pekelharing, de Joodse en lesbische Mina Sluijter, de Joodse en homoseksuele Samuel Hoepelman en de homoseksuele verzetsman Willem Arondéus. Allen werden zij door de bezetter vermoord.
Het gaat om de eerste Stolpersteine in Nederland voor personen waarvan bekend is dat zij, behalve Joods of verzetsstrijder, ook lesbisch of homoseksueel waren. Stolpersteine, sinds 1992 gemaakt door de kunstenaar Gunter Demnig, zijn messing steentjes waarmee slachtoffers van het nationaal-socialisme rond en tijdens de Tweede Wereldoorlog worden herdacht. Er zijn tot nu toe in Nederland in totaal ongeveer 8500 Stolpersteine geplaatst. De messing Stolpersteine worden in de stoep geplaatst voor de laatste (vrij gekozen) woning van de slachtoffers. Op het messing steentje staan onder meer de naam van het slachtoffer en de plaats en datum waar die werd vermoord of is overleden.
Het COC bedankt Judith Schuyf, historica en winnaar van COC’s Bob Angelo Penning, voor haar initiatief en inzet voor de plaatsing van de negen Stolpersteine.
Wil je de Stolpersteine bezoeken, bijvoorbeeld om deze personen een eer te bewijzen? Dit zijn de adressen waar ze in de stoep zijn geplaatst:
Salomon Lam – Nieuwe Achtergracht 107 huis, Amsterdam
Isaäc Walvisch – Kromme Mijdrechtstraat 6 II, Amsterdam
Isaäc Metzelaar – Vrijheidslaan 82 II, Amsterdam
Frieda Belinfante – Jacob Obrechtstraat 64 III, Amsterdam
Sjoerd Bakker – Vondelstraat 24 huis, Amsterdam
Uitgelichte foto: De Stolperstein voor Isaäc Metzelaar – foto Philip Tijsma voor COC Nederland